همه چیز در مورد آکواریوم گیاهی (پلنت)

نکات بسیار زیادی باعث شده تا علاقه مندان به آکواریوم، از میان انواع آکواریوم های موجود، آکواریوم گیاهی را انتخاب کنند و اکنون آکواریوم های گیاهی پرطرفدارترین نوع آکواریوم در سراسر جهان هستند. آکواریوم های گیاهی نوعی از آکواریوم های آب شیرین هستند که با گونه های مختلف گیاهان طبیعی تزیین شده اند. مردم از سال ها پیش در آکواریوم هایشان از گیاهان طبیعی استفاده می کردند و گیاهان آبزی متداول عبارت بودند از چند گونه محدود (کریپتون برگ بلند، گندمی، شویدی، خرفه ای و خنجری)  و این محدود بودن باعث عدم توانایی ایجاد طرح هایی متنوع میشدند. .
نام اکواریوم گیاهی را میتوان به هر اکواریومی که در ان از گیاهان ابزی نگهداری میشود نسبت داد . در ادامه انواع اکواریومهای گیاهی شرح داده خواهد شد ..
گسترش بازار آکواریوم های گیاهی مدرن در ایران و وجود گونه های مختلف گیاهان آبزی در بازار، هر بیننده علاقه مندی را به فکر راه اندازی یک آکواریوم گیاهی می اندازد. اما راه اندازی غیر اصولی یک آکواریوم گیاهی باعث می شود که با گذشت زمان، گیاهان از بین بروند و شخص از آکواریوم گیاهی اش دل زده شود, لذا توجه به نیازهای گیاهان آکواریومی و تجهیزات لازم برای راه اندازی اصولی یک آکواریوم گیاهی بحث مهمی است که در ادامه به آن نیز می پردازیم..
 
مزایا و ویژگی های آکواریم گیاهی
اصولا راه اندازی یک آکواریوم گیاهی حرفه ای نسبت به آکواریوم های معمول هزینه بالاتری دارد و هزینه آن نزدیک به هزینه راه اندازی آکواریوم آب شور است با این تفاوت که هزینه و مراقبت‌های لازم برای نگهداری آکواریوم گیاهی حرفه ای بسیار بسیار کمتر از آکواریوم آب شور است.ولی راه اندازی اکواریوم های گیاهی غیر حرفه ای به مراتب کمتر میباشد. از سوی دیگر قیمت ماهی‌ها و بی مهرگان مورد استفاده در آکواریوم گیاهی بسیار کم و ناچیز است و این نکات از مزایای آکواریوم گیاهی نسبت به آکواریوم آب شور است. لازم به ذکر است که آکواریوم آب شور از نظر تنوع در طراحی هرگز به آکواریوم گیاهی نمی رسد، چراکه شما تنها به چند شکل ساده می توانید دکور یک آکواریم آب شور را بچینید و این محدودیت باعث می‌ شود که دکور داخل آکواریم آب شور بعد از مدتی برای بیننده کسالت آور شود در حالیکه در طراحی آکواریوم گیاهی دست شما باز است و می توانید صدها طرح مختلف از چندین سبک متفاوت را در دکور آکواریوم خود اجرا نمایید و هر از گاهی با اعمال تغییراتی از جمله جابجا کردن سنگ و چوب و گیاهان داخل آکواریومتان، تغییراتی اساسی در دکور آن بدهید. سرعت رشد و تغییر سریع حجم گیاه ها و همچنین معجزه رنگ سبز در آ رامش وزیبایی از دیگر مزایای اکواریوم های گیاهی میباشد که باعث جذابیت و تنوع این نوع از اکواریوم ها شده است..
رنگ های گرم، زیبایی و طراوت آکواریم های گیاهی که حاصل حضور گیاهان است می تواند نشاط و آرامش را برای هر بیننده ای به ارمغان آورد. از اینرو میتوان این اطمینان را داد که هزینه صرف شده بابت راه اندازی یک آکواریوم گیاهی به هدر نمی رود و جذابیت و زیبایی آن ارزش این هزینه را دارد، البته به شرط آنکه به جا و درست از تجهیزات موجود در بازار استفاده کنید و اصول علمی را در انجام این هزینه در نظر داشته باشید. ما در ادامه به همین مسأله خواهیم پرداخت و اصول راه اندازی آکواریوم گیاهی و کارایی و موارد استفاده هر یک از تجهیزات موجود در بازار را شرح خواهیم داد.
انواع آکواریوم های گیاهی
با توجه به پیشرفت های موجود در سالهای اخیر در زمینه راه اندازی آکواریوم های گیاهی همه روزه اطلاعات متنوع در این زمینه در منابع موجود ارائه میشود و بسیاری از این اطلاعات به اندازه کافی قابل اطمینان نیستند، بنابراین امکان معرفی آنها به صورت قانونی امکانپذیر نمیباشد. در ابتدا توجه شما را به این نکته جلب می نماییم که آکواریوم مجموعه ای متشکل از لوازم ومتعلقات (مانند شیشه، فیلتر و سایر لوازم) و جانداران آبزی شامل گیاهان، ماهیها و سایر موجودات (انواع میگو و حلزون) میباشد و مهمترین نکته ایجاد یک تعادل پایدار در این فضای شیشه ای میباشد.آکواریوم های گیاهی را میتوان در تقسیم بندی های جداگانه ای چه از نظر تجهیزات و چه از نظر نوع طراحی داخلی آن بررسی نمود. در ابتدا و در تقسیم بندی اول، آکواریوم های گیاهی را از نظر تجهیزات و امکانات، به دو دسته تقسیم میکنند:
1: آکواریومهای گیاهی با امکانات کم
2: آکواریوم های گیاهی با امکانات حرفه ای
همان گونه که از نام آنها پیداست تفاوت بین این دو دسته آکواریوم گیاهی به امکانات و به تبع آن، نوع گیاهانی که میتوان در آن پرورش داد، باز میگردد. در آکواریوم های گیاهی با امکانات بالا از سیستم دی اکسید کربن پیوسته (Continues)، نور شدید، بستر و کودهای مایع با دوز بالا و جداگانه استفاده میشود که امکان نگهداری از گیاهان متنوع تری را برای علاقمندان ایجاد خواهد کرد. آکواریوم های گیاهی با امکانات کم فاقد سیستم دی اکسید کربن پیوسته و نورهای شدید هستند و اصولا نورهایی با سطح متوسط و بستر در انها استفاده میشود و از کربن مایع و کودهای مولتی برای رفع نیازهای گیاهان اکواریومی استفاده میشود که هزینه کمتری نیز دارد. از مزایای آکواریم های گیاهی حرفه ای با امکانات بالا میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
امکان استفاده از گیاهان متنوع تر.سرعت رشد مناسب، طراوت و شادابی بیشتر گیاهان.زیبایی بیشتر.
به هر حال میتوان از محاسن آکواریوم های گیاهی با امکانات کم نیز به موارد زیر اشاره نمود:
امکان کنترل بیشتر.کمبود مشکلاتی مانند رشد جلبکها.هزینه راه اندازی کم.
اما تقسیم بندی دیگری برای آکواریوم های گیاهی وجود دارد که اساس آن طراح داخلی و سبک چینش تزئینات داخل آکواریوم (hardscape) است. لوازم دکوری مناسب در آکواریوم های گیاهی ریشه و کُنده های طبیعی و زیبای درختان استوایی میباشند که در بازار آکواریوم موجود میباشد و با بستن برخی گیاهان به این کنده ها، جلوه زیبایی به آکواریوم شما خواهند داد. این کنده ها به لحاظ شیمیایی تاثیر مثبت بسزایی در آکواریوم شما خواهند داشت. هنر طراحی فضای آکواریوم شامل چیدمان گیاهان و همچنین صخره ها، سنگها و چوبها (که به مجموعه آنها، فضای سخت یا هارداسکِیپ میگویند) به شیوه ای زیبا و چشم نواز در یک فضای شیشه ای است که میتوان آن را هنر طراحی باغبانی زیر آب نامید. طراحی آکواریوم شامل سبکهای مجزایی میباشد مانند سبک هلندی که شبیه به باغهای رنگا رنگ هلندی میباشد ، سبک ژاپنی که نگاهی ساده و مینیاتوری را به بیننده القاء میکند، سبک جنگلی که ترکیبی از سبک ژاپنی و هلندی میباشد و در ان از گیاهان انبوه و چوب و سنگ استفاده میشود، سبک تایوانی که در تلاش برای ایجاد عمق و سطوح بیشتر در اکواریوم و استفاده از اجزایی مانند مجسمه ها برای رساندن مفهموی خاص و سبک طبیعی که پر طرفدارترین سبک در سالهای اخیر بوده و با الهام از طبیعت و ترکیب سایر سبکها در ان تلاش برای خلق مناظر طبیعی مانند کوه ها، دره ها  میشود و در تمام این سبکها از ماهیها و بی مهرگان نیز استفاده  میشود..
هرچند هدف اولیه از طراحی اکواریوم ایجاد منظره ای هنرمندانه در زیر آب میباشد، جنبه های تکنیکی نگهداری از گیاهان اکواریومی نیز باید مورد توجه قرار گیرد. فاکتورهای متعددی در یک آکواریوم وجود دارند که برای داشتن یک اکواریوم موفق نیاز به ایجاد تعادل بین آنها لازم است. این فاکتورها شامل فیلتراسیون، نگهداری میزان دی اکسید کربن در حجم مناسب برای انجام فتوسنتز در زیر آب، بستر و کودها، نور و کنترل جلبک مییباشند.
در ادامه به معرفی تعدادی از سبکهای آکواریومی میپردازیم.
سبک هلندی:
این سبک شامل آکواریومهایی دارای گیاهان متراکم، رنگهای متنوع، سایز و فرمهایی شبیه به باغهای گل میباشد. این سبک در هلند و پس از سال 1930 گسترش یافت، از زمانی که لوازم آکواریوم به صورت تجاری در دسترس قرار گرفت. این سبک تاکید بر چیدمان گیاهان به صورت پلکانی داشته و چوب و سنگ به وفور در آن مورد استفاده قرار میگیرند. چیدمان خطی گیاهان در این سبک شبیه به خیابان های هلند میباشد. اگر چه در این سبک گیاهان متنوعی مورد استفاده قرار میگیرد اما عموما حجم زیاد گیاهان با استفاده از هرس کردن و استفاده از رنگهای متنوع قابل مشاهده می باشد. بیش از 80% آکواریوم با گیاهان پوشیده میشود و سطح بسیار کمی و در بسیاری موارد هیچ قسمتی از بستر آکواریوم قابل رویت نیست. گیاهان بلند در قسمت انتهایی اکواریوم قرار میگیرند تا از دیده شدن لوازم جلوگیری کنند.
سبک ژاپنی:
این سبک از سال 1990 با تلاشهای آقای تاکاشی آمانو ایجاد شده است. سه جلد کتاب آقای آمانو با نام دنیای آکواریوم های طبیعی موج عظیمی در دنیای آکواریوم های گیاهی ایجاد کرد و استاندارد های جدیدی برای مدیریت آکواریوم ها بوجود آورد. در سبک ژاپنی که توسط آمانو ایجاد شد تلاش در شبیه سازی مناظر طبیعی با چیدمانی متقارن و استفاده از حجم انبوه گیاهانی که دارای شباهت میباشند. در این سبک چوبها و گیاهان با دقت انتخاب میشوند و میتوان گفت یک مهندسی خاصی در این اکواریوم ها وجود داد. هدف در این سبک بیشتر ایجاد یک منظره مینیاتوری میباشد تا اینکه بخواهند یک باغ رنگارنگ را ایجاد نمایند. این مناظر مینیاتوری آکواریومی در عکسها شما را به اشتباه می اندازد که آنچه میبینید یک منظره در طبیعت واقعی (بخشی از یک جنگل یا کوهستان) است یا اینکه یک آکواریوم گیاهی است..
در این سبک تلاش در ترسیم ایجاد مناظری شبیه به واقعیت یا وابی کوزاست که تاکید بر نبودن مرز تمایز بین یک منظره طبیعی و منظره آکواریومی ساخت دست شماست و مینیمالیسم به عنواع منبع زیبایی در آن مطرح است. در این سبک از واژه های ژاپنی استفاده می‌شود؛ ایواگومی یا قوانینی برای چیدمان سنگها در محلهای مناسب، اویا ایشی یا سنگ اصلی که مرکزی خالی در تانک ایجاد میکند، سوییشی یا مجموعه سنگها که در کنار هم قرار دارند، فوکوسکی یا سنگ دوم که تابع سنگ اصلی است. موقعیت کانونی در منظره به صورت عمده توسط جایگاه متقارن اویاایشی تعیین میشود که بررسی آن دارای اهمیت میباشد. گیاهانی با برگهای کوچک مانند همیانتوس، ریکسیا و فِرِن های کوچک و جاوا موس در این سبک مورد تاکید میباشند که دارای محدودیت رنگی هستند. در سبک ژاپنی بر خلاف سبک هلندی، بستر به صورت کامل پوشیده نمیشود. میگوهایی که عموما در تانک استفاده میشوند به منظور کنترل جلبک و نظافت گیاه ها و حفظ مینیمالیسم و محدود بودن گونه های مورد استفاده است
سبک جنگلی:
بسیاری از مشتاقان آکواریوم های گیاهی امروزه به سبک جنگلی علاقمند میباشند که نسبت به سبک هلندی و ژاپنی متفاوت است و دارای خصوصیات هر دو آنها میباشد در کنار یکدیگر میباشد. در سبک جنگلی از چوب و گیاهان پر برگ به وفور استفاده میشود و شلوغ بودن از جمله خصوصیات بارز این دسته از اکواریومها میباشد .
سبک تایوانی :
این سبک تلفیق ظریفی از اکواریوم های ایواگومی و جنگلی میباشد که هدف در ان ایجاد یک منظره واقعی است و در بعضی از این اکواریوم ها علاوه بر چوب و سنگ از المانهایی مانند مجسمه های کوچک برای کمک به طراحی و رساندن پیامی خاص به مخاطب استفاده میشود.
سبک طبیعی:
این سبک در واقع با الهام گرفتن از طبیعت در تلاش برای خلق مناظر زیر اب میباشد و اصولا مناظری مانند کوهها، جنگل ها ، رودها و سایر موارد بعنوان منبع الهام بخش استفاده میشوند. در این سبک علاقمندان آزادانه با استفاده از گیاهان و لوازم طراحی شروع به طراحی میکنند و میتوان این سبک را آزادانه ترین و زیباترین سبک اکواریومی نامید.
در مجموع این نوع تقسیم بندیها از یک مرجع خاص انتخاب نشده اند و تقسیم بندیهای بسیار دیگری نیز وجود دارد که ما از اشاره به انها پرهیز کردیم و از نظر ما این نوع تقسیم بندی سبکها قابل درک تر و شناخته شده تر میباشد
ابعاد مناسب آکواریوم
ابعاد مناسب یک تانک شیشه ای بسته به فضایی که شما دارید تعریف می‌شود. بهتر است که در کل، آکواریوم را تا آنجا که ممکن است بزرگتر بسازید، چونکه محیط های کوچک آکواریومی سریعتر آلوده می شوند و از آنها باید مراقبت بیشتری کرد. ولی به طور کل، طول آکواریوم را بسته به فضایی که دارید، عرض آن را حد اقل 40 سانتیمتر و بیشتر و ارتفاع را کمتر از 60 سانتیمتر در نظر بگیرید چونکه عرض کم آکواریوم دست شما را در عمق دادن به طراحی داخل آکواریوم می بندد و ارتفاع بالای 60 سانتیمتر، دسترسی شما به کف آکواریوم را دشوار می‌سازد و باعث می شود نتوانید به خوبی به آکواریومتان رسیدگی کنید و زود از آن دل زده شوید. تعدادی از سایزها بعنوان سایزهای استاندارد معرفی شده اند و اصولا کار کردن در این ابعاد راحت تر میباشد ولی بسیاری از افراد حرفه ای با توجه به ایده وطرحی خاص اکواریوم هایی با ابعاد غیر معمول را مورد استفاده قرار میدهند بعنوان مثال افرادی که علاقمند به سبک تایوانی و یا طبیعی دارند در بعضی موارد اکواریومهایی را که عرض بیشتری نسبت به ارتفاع دارند مورد استفاده قرار میدهند.
بستر آکواریوم گیاهی
بستر محلی برای رشد ریشه گیاهان، تامین کننده مواد غذایی مورد نیاز آنها و نیز بخشی موثر در زیبایی بصری آکواریوم است. بسیاری از گیاهان برای رشد نیازمند بستری مناسب هستند که علاوه بر عاری بودن از آهک و داشتن خاصیت اسیدی دارای مواد مغذی از جمله آهن، منگنز، پتاسیم و... باشند، چرا که کمبود این مواد در آکواریوم باعث از بین رفتن گیاهان خواهد شد. بسترهای مختلفی در فروشگاه های آکواریومی موجود می باشد که اصولا با یک روش خاص ساخته شده اند  اساس انواع بسترها خاک رس لاتریت است که با افزودن مواد دیگر مانند خاک پیت و خاکسترهای اتشفشانی در دمایی خاص پخته میشوند و تفاوت انواع خاکها در ترکیبات افزودنی ودمای پخت انها میشود .
سوالات زیادی در مورد طول عمر و کیفیت انواع بسترها مطرح میشود و لازم میدانم در این فرصت به این سوالات پاسخ داده شود.
انواع بسترها با توجه به دمای پخت متفاوت که برای تولید بسترها استفاده میشود دارای سختی فیزیکی متفاوتی هستند و در مجموع به مرور زمان خرد شده و به ذرات ریز تر تبدیل میشوند که همین امر باعث میشود که مواد غذایی موجود در انها به مرور در آب آزاد شود. بعلاوه رشد ریشه ها نیز باعث خرد شدن گرانولهای بستر میشود که این امر بسیار مهم است . با توجه به این مطلب که بخش زیادی از مواد موجود در بسترها ترکیبات آلی میباشند دماهای بالاتر و یا زمان پخت بالاتر باعث تجزیه شدن مواد غذایی موجود در انها شده و هرچند بستر دیرتر خرد میشود ولی از نظر مواد غذایی ضعیف تر میشود پس این مطلب که گفته میشود بستری که دیرتر خرد میشود بهتر است قابل قبول نیست.
نکته مهم دیگر کیفیت مواد مورد استفاده در بسترها میباشد. مواد تشکیل دهنده اصلی بسترها خاک رس، خاکستر اتشفشانی، پیتموس و بافرها میباشند و در نتیجه بغیر از فرایند مورد استفاده برای تولید نوع مواد اولیه نیز بسیار مهم است . تجربه چندساله ما در استفاده از بسترهای متفاوت تاییدی برای مطالب ذکر شده میباشد .
بسترهای اکواریومی اواین بار توسط شرکت ADA مورد استفاده قرار گرفت و بعد از چند سال سایر برندها نیز اقدام به تولید بسترهای مشابه کردند که بیشتر آنها در ژاپن تولید میشوند به دلیل وجود کارخانجات پیشرفته و مواد اولیه مرغوب.
بسترهای اکواریومی مدرن قابلیت اسیدی کردن اب و کم کردن سختی را دارا هستند و توانایی انها در کنترل این فاکتورها نیز بسیار مهم میباشد و توصیه ما به شما دوستان استفاده از برندهای معتبر و با تجربه است 
شرکتهای متفاوت دستورالعمل های متفاوتی را برای استفاده از بسترها داشته و به علاقمندان توصیه میکنند. بعنوان مثال شرکت ADA پاور سند اسپشیال، باکتر 100، کلیر سوپر و تورمالین بی سی را بعنوان افزودنیهای استاندارد در بستر به علاقمندان معرفی میکند و یا شرکت تراپیکا پلنت گرو سابستریت را تولید میکند ولی این بدان معنا نیست که بدون انها بسترها قابل استفاده نیستند و افزودن این ترکیبات باعث بهبود شرایط بستر و طول عمر بستر میشود. 

 
نور و روشنایی آکواریوم های گیاهی
نور یکی از مهمترین پارامترهایی رشد و سلامت در آکواریوم های گیاهی است. با وجود انتخاب های گسترده ای که برای روشنایی آکواریوم وجود دارد، انتخاب یک روشنایی مناسب میتواند بسیار گیج کننده باشد اما در ادامه به تعدادی از نکات قابل توجه اشاره خواهیم کرد تا نکات مبهم این موضوع برای شما کاهش یابد. هر چند که ممکن است، استفاده از نور لامپ های مهتابی معمولی یا لامپ های کم مصرف، برای برخی از گیاهان پاسخگو باشد ولی برای داشتن یک آکواریوم گیاهی حرفه ای نیاز به نورهایی با طیف و توان مشخص و استاندارد دارید.
امروزه لامپهای تی 5 مناسبترین وبهترین انتخاب برای اکواریومهای گیاهی میباشند که از خانواده لامپهای کامپکت فلورسنت هستند، لامپهای اف پی ال و کم مصرف نیز از خانواده لامپهای کامپکت فلورسنت هستند اما کارخانجات تولید لامپهای اکواریوم گیاهی تمایل کمتری به تولید انها دارند و کمتر در بازار یافت میشوند. مشکل لامپهای تی 5 سایز انها است که متاسفانه برای اکواریوم های کمتر از 60 سانتیمتر امکان استفاده از آنها وجود ندارد و باید به سراغ لامپهای ال ایی دی و یا اف پی ال بروید. در این بین لامپهای متال نیز وجود دارند که در واقع میتوانند بهترین نوع نور برای گیاهان باشند ولی با توجه به مصرف برق زیاد تمایل به استفاده از آنها در سالهای اخیر بسیار کم شده است.
 

 منبع: www.aquacaspi.com